Opole to jedno z najstarszych miast na Śląsku, ale swój rozwój nowożytny zawdzięcza położeniu na marglu i rozwoju wokół niego aż ośmiu cementowni. W 1945 roku, po wyzwoleniu Opola przez wojska radzieckie, sprowadzono tu przymusowych polskich wysiedleńców zza Buga, którzy brali czynny udział w rewitalizacji tej miejscowości. Województwo opolskie utworzono w 1950 r., a Opole stało się jego stolicą. Ale miasto jest lepiej znane jako stolica polskiej piosenki.

Fot. 1. Opolski Okrąglak – stan tuż przed rozpoczęciem remontu
Województwo opolskie od początku było najmniejszym województwem w Polsce, podobnie jak jego stolica. Wszelkie władze partyjne były tu narzucane odgórnie. Ze względu na omawiane zagadnienie trzeba tu wymienić jednego z działaczy partyjnych, niejakiego Józefa Buzińskiego, który w latach 1957–1971 pełnił funkcję wojewody – przewodniczącego prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Pasjonował się on sportem i jako zapalony kibic sportowy podjął decyzję o budowie hali widowiskowo-sportowej, której w Opolu brakowało. Osobiście wyznaczył na projektanta hali architekta z Katowic, Jerzego Gottfrieda, a konstruktorem został Władysław Feiferek. Projektanci kierowali się hasłami: prosto i tanio.
Fot. 2. Rozbieranie dachu od góry
Halę budowało całe województwo. Budowa trwała 19 miesięcy. Hala Widowiskowo – Sportowa „Okrąglak” została uroczyście otwarta 20 lipca 1968 r. Uroczyste otwarcie odbyło się w obecności ok. 5 tys. ludzi – tyle hala zmieściła wewnątrz. Był to obiekt największy w regionie, prosty i zbudowany w taniej technologii, ale jak na owe czasy, najnowocześniejszy w Polsce.
Opolanie byli nią zachwyceni, choć hala została wybudowania na obrzeżach ówczesnego Opola, przy ul. Oleskiej 70, na dużej, otwartej przestrzeni, otoczonej polami. Obecnie znajduje się pośrodku kilku otaczających ją dzielnic mieszkaniowych.
Fot. 3. Widoczna konstrukcja dachu, składająca się z trójkątnych elementów
Trzeba tu wspomnieć, że hala tak się podobała, że ten sam Józef Buziński, będąc już I sekretarzem KW PZPR w Olsztynie, podjął tam w 1972 r. decyzję o wybudowaniu na podstawie opolskiej dokumentacji projektowej identycznej hali widowiskowo-sportowej. Nazwano ją Urania i oddano do użytku w 1978 r. Już w ubiegłym roku został rozstrzygnięty projekt jej remontu i modernizacji o podobnych kosztach jak w Opolu.
Fot. 4. Częściowo ułożone blachy trapezowe, służące za podłoże pod wierzchnie warstwy
Opolski Okrąglak mieścił do 4 tys. widzów i miał interesującą konstrukcję, która zyskała uznanie i doroczną nagrodę ministra budownictwa. Powierzchnia parkietu wynosi 1800 m2, średnica parkietu 48 m, a wysokość 16 m. Początkowo hala nie miała żadnego ogrzewania. (W Internecie jest dużo ciekawych zdjęć z budowy hali).
Fot. 5. Naprawianie i malowanie konstrukcji kopuły
Dach hali ma formę kopuły, co wówczas było bardzo nowatorskie, ale z czasem stało się wielkim problemem. Kopuły Fullera są nazwą powstałą od nazwiska ich największego propagatora, amerykańskiego konstruktora, architekta – Richarda Fullera, który wylansował je w latach 40. XX w. także pod nazwą kopuły geodezyjne.
Fot. 6. Prawie cała kopuła obłożona blachą
Kopuły są wielościanami o bardzo dużej wytrzymałości oraz nośności. Najczęściej stosowaną jednostką geometryczną w szkieletach kopuł są trójkąty równoramienne, zbliżone parametrami do trójkątów równobocznych. Stosowanie zespołów trójkątów nadaje szkieletom kopuł niestandardowych właściwości nośnych, ponieważ trójkąty są naturalnie najsztywniejszymi wielokątami. Uszeregowane w sieci elementy wspierają się nawzajem.
Fot. 7. Pod ociepleniem widoczna jest paroizolacja
Szkielety kopuł można wykonać z bardzo wielu materiałów: drewna, stali, aluminium, plastiku itd. – i pokryć dowolnym materiałem. Świetnie spełniają się w roli dachów, domów, auli, sal wykładowych i sal koncertowych ze względu na akustykę. Ich konstrukcja jest stosunkowo prosta oraz tania. Umożliwiają one przykrycie dużych powierzchni z niewielkim nakładem materiału użytego w ich budowie. Owalny, sferyczny, łukowaty kształt kopuły geodezyjnej umożliwia budowanie szkieletów nie wymagających podpór o bardzo dużej odporności oraz nośności.
Fot. 8. Ocieplenie przykryte hydroizolacją
O ile sama konstrukcja dachu wciąż spełniała swoje zadanie, pokrycie wykonane w tamtym okresie zaczęło przysparzać najwięcej kłopotów. Już od kilkunastu lat w czasie ulewnych deszczów dach przeciekał, wichury dwukrotnie zerwały część poszycia, a straż pożarna zakazała organizowania imprez masowych. Powodem tej decyzji był strop wykonany z łatwopalnego materiału. Próby wykonania kilka lat temu remontu samego dachu nie powiodły się, ponieważ na przetarg nie zgłosił się żaden wykonawca.
Fot. 9. Kopuła od środka
Okrąglak należy do Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Urząd miasta podjął decyzję kapitalnego remontu hali, jej modernizacji i przebudowy do współczesnych potrzeb, wymogów i technologii. Pierwotnie jako koszt przewidywano sumę ok. 30 mln zł. Głównym wykonawcą remontu został Energopol Opole.
Remont dachu odbył się w 2015 r. Obejmował wzmocnienie konstrukcji stalowej dachu poprzez spawanie elementów konstrukcji. Po zabezpieczeniu pęczniejącymi farbami przeciwpożarowymi zerwano dawne pokrycie dachowe (fot. 1–3). Rozbiórkę pokrycia dachowego zaczęto w połowie lipca, a całość zdemontowano pod koniec sierpnia. Już w sierpniu zaczął się montaż nowego pokrycia dachowego.
Fot. 10. Stan kopuły w lecie 2017 r., a więc dwa lata po remoncie
Nowe pokrycie dachowe zamontowane zostało w układzie warstwowym. Jako nośną warstwę pokrycia zastosowano blachę trapezową (fot. 4), na którą położona została warstwa ocieplenia z wełny mineralnej (fot. 7). Jako wierzchnią, zewnętrzną warstwę położono blachę aluminiową (fot. 10). Remont trwał do końca grudnia 2015 r. przy sprzyjającej pogodzie, bo śnieg spadł dopiero w styczniu. Zmodernizowana hala została ponownie otwarta pod nową nazwą Arena w październiku 2017. Mieści do 3.500 widzów. Służy jako sala koncertowa lub hala koszykówki, siatkówki, piłki ręcznej, unihokeja i futsalu. W grudniu będą w niej rozgrywane półfinałowe mecze Mistrzostw Świata w siatkówce.
Elżbieta Wijas-Grocholska
Zdjęcia: Autorka
Źródło: Dachy, nr 12 (216) 2017