Nie ma dachu bez okapu. Ten fakt nie jest jednak tak oczywisty dla wielu jeszcze wykonawców. Wydawać by się mogło, że tego detalu nie można popsuć... A jednak. W artykule podstawowe informacje i rady ilustrowane zdjęciami.
Absolutny hit. Dekarz z 15-letnim doświadczeniem obciął miedziane rynajzy (haki rynnowe do mocowania na łatach) i zamocował je wkrętami do miedzianego okucia deski czołowej. „Kieszeń” w folii powstała przez zastąpienie deski klinowej zwykłą deską – Podkarpacie
Sposobów wykonania okapów jest wiele. Zależą one zarówno od samych rozwiązań architektonicznych, jak i zastosowanych materiałów, ale przede wszystkim od funkcji, jaką spełniają. Ich podstawową rolą jest odprowadzenie wód opadowych z połaci dachowej oraz zapewnienie prawidłowej wentylacji pokrycia dachowego. Okap ponadto jest elementem dekoracyjnym budynku. Podkreśla jego urodę i dodaje smaku budowli.
Okap wykonany przez dekarza z 10-letnim doświadczeniem i z certyfikatem Braas’a! Brak deski klinowej, „nowatorskie” zastosowanie „wróblówki”, pas nadrynnowy kończący się przed rynną – Podkarpacie
Jak często jednak przygotowując ofertę wykonawczą dekarz omawia ten detal z inwestorem? Czy składając ofertę proponuje alternatywne rozwiązania? Czy wreszcie rozumie zjawiska fizyczne, jakie zachodzą w tej części dachu?
Niestety moje własne doświadczenia nie są zbyt optymistyczne i udowadniają, że najczęściej okap nie jest oddzielną pozycją w ofercie, pomija się go w rozmowach na temat dachu i niestety nierzadko wykonuje się go naśladując zwyczaje znacznie odbiegające nawet od zwykłego logicznego myślenia. Pomijając umiejętności wykonawcze dekarzy bardziej niepokojącym jest fakt kompletnej ignorancji tych tematów przez kierowników budów – ludzi, którzy tak na prawdę mają nadzorować budowę i czuwać nad prawidłowym wykonawstwem.
Deska klinowa zastąpiona klinami pękającymi już w trakcie montażu – Podkarpacie
Rzeczy najważniejsze
Nie sposób w niniejszej publikacji omówić wszystkich przykładów możliwych rozwiązań i ich powiązań ze sposobem mocowania systemów rynnowych, wykonywania nadbitek czy podbitek, obrabiania gzymsów itp. itd. Nie wdając się w systematykę okapów, skupię się więc na najistotniejszych, można rzec, fundamentalnych zjawiskach.
Brak pasa nadrynnowego – Podkarpacie
Niezależnie od tego, która metodą wykonuje się okap, dekarz musi zdecydować, czy:
- w strefie okapu będzie mocowany system rynnowy, a jeśli tak, to w jaki sposób,
- woda (z kondensacji, przecieków, wdmuchań itp.) z przestrzeni między pokryciem dachowym a folią, papą czy innym materiałem wstępnego krycia odprowadzana będzie bezpośrednio do systemu rynnowego czy poza rynny.
Montaż systemu rynnowego
Wybór dotyczy głównie sposobu montażu systemu rynnowego: albo w hakach mocowanych na łatach, albo w hakach mocowanych do deski czołowej.
Mocowanie na łatach jest bardziej tradycyjne, oszczędniejsze i trwalsze, wymaga jednak posiadania giętarki do haków rynnowych (wydatek ok. 150 euro). Sposób ten jest również jedynym możliwym rozwiązaniem dla zamocowania systemu rynnowego na tzw. więźbach odkrytych, czyli z widocznymi krokwiami, nadbitką i bez deski czołowej.
Drugi sposób wymaga mocowania haków do deski czołowej. Jest to niewątpliwie szybka metoda montażu rynien. Jednak to w tym rozwiązaniu popełnianych jest najwięcej błędów (opisuję je w dalszej części tekstu). Poza tym deska czołowa jest przede wszystkim elementem ozdobnym zamykającym okap. Często jest wykończana naturalnym kamieniem, blachą na rąbek lub innym materiałem, co praktycznie wyklucza mocowanie do niej haków. I odwrotnie: przyjęcie takiego systemu montażu rynhaków uniemożliwia zastosowanie niepowtarzalnych wykończeń i ozdób.
Jeśli chodzi o poprawność pod względem sztuki budowlanej, to oba sposoby są prawidłowe.
Woda do rynny czy poza nią
Woda spływająca z połaci może być odprowadzana albo do rynny, albo poza nią. Mamy tu dużą dowolność w wyborze. Trzeba jednak pamiętać, że każde z przyjętych rozwiązań musi spełniać wszystkie wymogi dotyczące wentylacji połaci dachowej oraz zalecenia producentów materiałów użytych do wykonania okapu.
Przykład prawidłowo wykonanego okapu z odprowadzeniem skroplin na pas podrynnowy. Rynny mocowane na hakach, kratka wentylacyjna z grzebieniem okapu, siatka okapu – Podkarpacie. Wykonawstwo Autora
Pierwszy sposób – odprowadzanie skroplin bezpośrednio do rynny – wymaga zastosowania deski klinowej oraz pasa nadrynnowego. Ten typ okapu jednak najczęściej bywa błędnie wykonywany, a najczęstsze uchybienia wobec sztuki dekarskiej to:
- stosowanie klinów zamiast deski okapowej (to chyba ze względu na oszczędności),
- wypuszczanie folii poza pokrycie wprost do rynny, bez stosowania pasa nadrynnowego. Folie mają określoną, raczej niezbyt długą wytrzymałość na promieniowanie UV i z czasem po prostu rozpadają się,
- opieranie pierwszego rzędu pokrycia bezpośrednio na desce klinowej i folii, co blokuje wlotowy otwór wentylacyjny – pod połacią dachową musi znajdować się szczelina wentylacyjna o stałej wysokości min. 2 cm w świetle,
- nieumiejętne stosowanie wszelkich zabezpieczeń okapu przed owadami, drobnymi gryzoniami czy ptakami. Zastanawiające, że dekarze skrupulatnie stosujący grzebienie okapu całkowicie zapominają o jednoczesnym stosowaniu siatek okapu. Nie ma oczywiście obowiązku stosowania wspomnianych zabezpieczeń, lecz jeżeli przed ptakami zabezpiecza się otwory spowodowane kształtem samej dachówki opartej na łatach, to dlaczego wykonawcy zapominają, że łacenie opiera się na kontrłatach grubości co najmniej 2,5 cm. Nie dość, że w ten sposób powstaje otwór często większy niż ten pod falą dachówki, to zmieści się w niego nie tylko owad czy gryzoń, ale i niejeden ptak.
Prawidłowe wykonanie okapu z zastosowaniem deski klinowej i odprowadzeniem skroplin do rynien – Opolskie. Wykonawstwo K. Augustyn
Drugi sposób – odprowadzanie skroplin poza system rynnowy – nie wymaga stosowania ani deski klinowej, ani pasa nadrynnowego. Niezbędne jest jednak wykonanie okapnika, po którym woda odprowadzona zostanie poza okap. Zwolennicy tej metody wskazują, że dzięki takiemu rozwiązaniu wszelkie przecieki spowodowane nieszczelnościami pokrycia dachowego od razu są widoczne na okapniku i tym samym łatwe do zlokalizowania.
Kompletny systemu okapu z odprowadzeniem skroplin po folii, desce klinowej i pasie nadrynnowym do rynny. Przykład zastosowania kratki wentylacyjnejz grzebieniem okapu w wersji z tworzywa i z nierdzewnej blachy – ekspozycja targowa
mgr inż. Jerzy Romanow
Mistrz ciesielstwa i dekarstwa
www.dach-dom.com
Zdjęcia: Autor
Polska Federacja Dekarzy, Blacharzy i Cieśli
www.polskie.ciesielstwo-dekarstwo.pl
