W rozmowach o dachach wcześniej czy później ocieramy się o zagadnienia związane z wentylacją. Nie tylko pokrycia dachowego, ale też wentylacją przegrody dachowej czy wentylacją w przegrodzie dachowej jako całości. Pojawiają się odniesienia do wilgoci, wilgotności i rosy. I mam wrażenie, że warto wyjaśnić chociażby różnicę między wilgotnością względną i bezwzględną, czy omówić mechanizm pojawiania się rosy albo szronu.
No to do roboty.
Wentylacja poddasza nieużytkowego
Trwałość pokrycia dachowego
Producenci pokryć dachówkowych udzielają gwarancji na swoje produkty. Ale udzielają jej na pewnych warunkach. Tak właśnie (czyli dając pewne warunki) postępują wszyscy producenci udzielający gwarancji na dobra wszelakie. Weźmy dla przykładu słuchawki do słuchania muzyki. Raczej nie należy ich używać pod prysznicem. To samo z suszarką do włosów, z elektryczną kolejką dla chłopców. Producenci w kartach gwarancyjnych zamieszczają różne obostrzenia, wymieniają sytuacje, w których gwarancja nie działa. Albo wymieniają takie warunki, które muszą być spełnione, aby gwarancja działała. I tutaj wracamy do dachówek. Producenci dachówek udzielają gwarancji pod warunkiem, że dachówka jest wentylowana od spodu. Opierają się tutaj na normie 4108. Normę tę przedstawiłem szczegółowo w artykułach dotyczących anatomii okapu i kalenicy (DACHY 6 i nast. Z 2013 r.), nie będę jej zatem powtórnie omawiał, ale odniosę się do niej ogólnie.
Otóż chodzi o to, że pod dachówką musi być szczelina wentylacyjna (o określonych w tejże normie parametrach geometrycznych), w której występuje ruch powietrza od okapu ku kalenicy. Powietrze przepływając pod dachówką, a nad warstwą wstępnego krycia, suszy dachówkę. Ale zauważyć trzeba, że powietrze to suszy też łaty i kontrłaty. Uznajemy, że wszystko jest w porządku, a my jesteśmy z siebie zadowoleni, bo wiemy i klientowi wytłumaczyliśmy. Tymczasem raz suszy, a raz nie suszy. Należy na zjawisko spojrzeć z dwóch perspektyw. Pierwsza, w pewnym sensie „lokalna”, czyli chwilowa. Z tej perspektywy raz suszy, a raz nie suszy, a innym razem wręcz może i zawilgaca. Jak to możliwe?
Powiedzmy, że mamy od jakiegoś czasu piękną pogodę. Słońce i napływające masy ciepłego powietrza znad Sahary – jakby to pewnie powiedział meteorolog. No i przychodzi załamanie pogody. Wyż zamienia się w niż, zmienia się cyrkulacja powietrza i mamy dwa tygodnie nieustannego deszczu. Leje, wilgotność powietrza wzrasta. Po dachu przez ten okres spływa woda deszczowa. Tymczasem w szczelinę wentylacyjną pod dachówkę wpływa bardzo wilgotne powietrze (dokładniej pojęciem „wilgoć” zajmę się nieco później). Dachówki od spodu (choć w nieznacznym stopniu) i drewno jako materiał higroskopijny zaczynają tę wilgoć szybko wchłaniać. I co tu mówić o wentylacji jako procesie osuszającym, skoro w takim przypadku działa odwrotnie. Ale po dwutygodniowym załamaniu pogody w końcu następuje zmiana i znów mamy dłuższy okres pięknej słonecznej pogody. Pod dachówkę wpływa powietrze suche (a dokładniej o stosunkowo niewielkiej wilgotności, co jak powiedziałem wyjaśnię później) i ono osusza dachówkę oraz łaty i kontrłaty.
Druga perspektywa jest „globalna” i obejmuje dłuższy okres. W tej sytuacji należy się zastanowić, jaki sumarycznie okres w skali roku to pora „sucha”, a jaki okres to pora „wilgotna”. Bilans dla dachówek i tego, co pod nimi jest korzystny.
Ale sytuację możemy jeszcze skomplikować. Przecież jest jesień, gdzie między okresami deszczowymi i słonecznymi pojawiają się przymrozki, a w końcu ciągły mróz. Na dachach mamy szron. Pod dachówkami w końcu też się pojawi. Dni deszczowe, słoneczne i mróz przeplatają się, a do tego jest chłodno. Wtedy jest sucho czy wilgotno? Niebawem rozpatrzymy pojęcie wilgotności, ale wcześniej zastanówmy się jeszcze nad jedną kwestią. Zastanówmy się nad trwałością dachu jako całością, łącznie z konstrukcją. Proszę sięgnąć pamięcią do swoich obserwacji, wyszukać w pamięci stare domy pokryte dachówką. Takie naprawdę stare. Pomogę trochę: krajobraz mazurskiej wsi to czerwone dachówki na starych domach. Poddasze tych domów to zazwyczaj niezagospodarowana przestrzeń, rupieciarnia, skład zapomnianych przedmiotów. Teraz wieś podlaska. Tutaj dominuje szara dachówka betonowa na chałupach. Pod dachem także rupieciarnia, niezagospodarowana przestrzeń. Na Podhalu tradycyjne chałupy to także poddasze niezagospodarowane, tyle, że dachy kryte gontem, a nie dachówką. W wielu regionach da się to zaobserwować. W tych sytuacjach mówimy o poddaszach niemieszkalnych, nieużytkowych. Na całym takim poddaszu możemy mówić o licznych nieszczelnościach w szczytach i przy murłatach. Tam, pod dachem, jest przeciąg. Przeciąg to ruch powietrza, a ruch powietrza to wentylacja osuszająca i dachówkę, i całą konstrukcję. I to jest klucz do trwałości dachu: suszenie dachówki, suszenie łat i suszenie konstrukcji drewnianej.
Cdn.
mgr inż. Przemysław Spych
Doradca techniczny
Monier Braas Sp. z o.o
