Niniejszy artykuł omówi obróbki blacharskie miejsc szczególnych, niekiedy występujących na dachu bardzo licznie. Obowiązuje tutaj zasada pełnej szczelności pokrycia mimo konieczności przedziurawienia blachy pokrycia. Dotyczy to masztów, różnych uchwytów, wsporników instalacji odgromowej, płotków przeciwśniegowych i in. elementów. Do tego trzeba dodać obróbki kominów, murów ogniowych i szczytowych.
Rys. 1. Obróbka wykonana poprawnie (A) i błędnie (B)
Należy tu rozróżnić dwa rodzaje obróbek:
- przy podłożu sztywnym (dach żelbetowy),
- przy podłożu elastycznym (podłoże z desek).
Każde z ww. podłoży wymaga innego podejścia do obróbki.
Podłoże sztywne
W przypadku sztywnego podłoża, czyli dachu żelbetowego zarówno podłoże, jak i przyległe mury budynku i urządzenia zamocowane do podłoża odkształcają się w takim samym stopniu pod wpływem temperatury (wilgotność powietrza nie ma tu wpływu).
W przypadku podłoża elastycznego (deskowanie, drewniana konstrukcja dachu) muszą być zachowane dylatacje, ponieważ dach z pokryciem z blachy odkształca się inaczej niż inne elementy związane z murami budynku.
Rys. 1 przedstawia obróbkę muru szczytowego budynku na styku z dachem. Jak widać na rys. 1A, dach odkształca się jednakowo w ścianie szczytowej i w płycie dachowej, gdy płyta jest wykonana z żelbetu opartego na murach. Nie ma tu różnic w osiadaniu pod wpływem zmian temperatury i wilgotności powietrza. Na rys. 1B jest taka sama obróbka jak na 1A, lecz ponieważ konstrukcja dachu jest z drewna, pokrycie połaci na deskowaniu jest błędne. Otóż pod wpływem zmian temperatury i wilgotności powietrza konstrukcja drewniana dachu podlega przemieszczeniom pionowym w stosunku do niezmiennego muru. Jeżeli w budynku jest wysoki strych użytkowy i dach drewniany oparty na słupach, różnice w przemieszczeniach pionowych są znaczne.
Tutaj obróbka blacharska i pokrycie na styku z murem ulegają odrywaniu, tj. niszczeniu powodującemu przecieki. W takim przypadku konieczne jest stosowanie dylatacji umożliwiającej swobodne przesuwanie się płaszczyzny dachu z pokryciem i obróbką z zachowaniem pełnej szczelności poprzez użycie listwy zamocowanej do muru. Rozwiązanie to przedstawia rys. 2A; na rys. 2B brak jest dylatacji, gdyż jest ona zbędna w przypadku dachu nieodkształcalnego, tj. konstrukcyjnie związanego z murami.
Rys. 2. Obróbka styku ściany z dachem. A – obróbka z dylatacją; B – obróbka bez dylatacji
Obróbka wysokiego ogniomuru
Gdy attyka jest wysoka, musi mieć obróbkę przy styku z płaszczyzną dachu oraz pokrycie swej wierzchniej strony. Obróbki te wykonuje się tradycyjnie, jak na rys. 3. Obecnie jest jednak łatwiejszy sposób mocowania obróbki do podłoża przy pomocy kleju do blach na zimno Enkolit.
Rys. 3. Możliwości wykonania obróbek ogniomuru. 1 – właściwa obróbka, 2 – pas usztywniający, 3 – gwóźdź, 4 – klocek osadzony w betonie, 5 – grzybek z lutu, 6 – kołek rozporowy, 7 - żabka
Miejsca specjalnej uwagi na dachu żelbetowym
Miejsca takie przedstawia rys. 4. Nagrzewający się komin dymowy ulega zmianom termicznym, wymaga więc obróbki z zachowaniem dylatacji termicznej (rys. 4C i 4D).
Rys. 4. Miejsca specjalne na dachu żelbetowym
Rys. 5 pokazuje szczególny przypadek, kiedy rura lub maszt jest mocowana w stropie poniżej, a przez żelbetowy dach jedynie przechodzi, nie będąc z nim związana. Poniżej dachu element ten może się wydłużać lub kurczyć – konieczna jest więc dylatacja termiczna. Detal ten widać na rys. 5A. Dolna część stożkowej obróbki jest szczelnie przyklejona (przylutowana) do pokrycia dachu, natomiast górna obróbka stożkowa jest szczelnie zamocowana do elementu przechodzącego przez płytę stropodachową lub stropową.
Rys. 5. Dach z przechodzącym przez niego masztem (rurą)
Dach drewniany
Obróbka miejsc newralgicznych na dachu drewnianym jest przedstawiona na rys. 6. Jest tu wysoki strych, oparta na murach zewnętrznych i stropie konstrukcja dachu ulega deformacjom termicznym i wpływom wilgotności powietrza. Dach niemal bez przerwy zmienia swe położenie w pionie względem murów i innych elementów przechodzących przez dach, a opierających się na innych elementach. Tutaj w każdym miejscu konieczna jest dylatacja termiczna. W praktyce bardzo często brak takich dylatacji w obróbkach, co staje się przyczyną nieszczelności pokrycia dachowego.
Rys. 6. Miejsca specjalne na dachu drewnianym
Akcesoria dachowe mocowane na pokryciu
Do akcesoriów zalicza się wszelkie wsporniki, np. płotków przeciwśniegowych, zwodów instalacji odgromowej, haków montażowych, rury wywiewne itp.
Rury wywiewne i odpowietrzniki ocieplenia dachu mocuje się bezpośrednio do pokrycia dachowego poprzez lutowanie. Rury wywiewne wentylujące ocieplenie lutowane są do pokrycia po wycięciu otworu w deskowaniu. Podobnie jest z rurami odpowietrzającymi piony kanalizacyjne.
Wszelkie wsporniki mocowane do deskowania lub konstrukcji drewnianej dachu poprzez pokrycie dachowe wymagają więcej uwagi. Pierwsza część to mocowanie tych akcesoriów wkrętami do drewna, a druga to nakrycie tego miejsca tzw. kopertami.
Aby przykręcić wspornik do dachu, należy w odpowiednich miejscach nawiercić otwory o średnicy nieco mniejszej niż średnica wkrętów. W otwór ten wcisnąć nieco minii ołowianej, z lekkim nadmiarem. Po przyłożeniu wspornika i jego przykręceniu nadmiar minii wypełnia ewentualnie nierówności pomiędzy prostym z reguły wspornikiem i pokryciem z blachy. Nadmiar minii należy usunąć, np. szpachelką lub nożem. Takie połączenie pozostanie wodoszczelne niemal na zawsze.
Jednak dla poprawnego wykonania tego połączenia trzeba jeszcze miejsce mocowania wspornika nakryć tzw. kopertą i przylutować ją do blaszanego pokrycia. Pokazuje to rys. 7.
Rys. 7. Koperta do nakrycia miejsca połączenia
Kopert przykrywających miejsce mocowania wspornika nie można kupić, trzeba je wykonać samemu. Jest to jednak sprawa bardzo prosta. Wystarczy do tego piłka do metalu, pilnik, wiertarka i nożyce do cięcia blachy. Forma do wykonywania kopert składa się z dwóch części (rys. 8). Dwa szkice w środku przedstawiają wycięty szablon z blachy grubości przykrywanego wspornika. Lewa część wyciętego szablonu zostanie przynitowana do blachy po lewej stronie (strzałka), natomiast środkowa część do blachy po prawej stronie (strzałka). Po włożeniu kawałka blachy w formę i ściśnięciu jej w imadle otrzymuje się odpowiednią kształtkę. Trzeba ją jeszcze tylko obciąć dookoła (z wyjątkiem krawędzi czołowej).
Rys. 8. Forma do wykonywania kopert
inż. Edmund Ratajczak
Expronad
