Podstawą ekspertyzy było zlecenie udzielone przez spółdzielnię mieszkaniową. Zleceniodawca chciał, aby rzeczoznawca określił przyczyny powstania zawilgocenia wełny mineralnej i porażenia biologicznego płyty OSB oraz krokwi drewnianych, a także zidentyfikował czynnik porażający oraz podał zalecenia dotyczące sposobu naprawy dachu.
Fot. 1. Trzony kominów wentylacyjnych i dymowych na połaci dachu
Budynek został wybudowany na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w. w technologii tradycyjnej. Jest to obiekt wolnostojący, całkowicie podpiwniczony, trzykondygnacyjny z dachem płaskim (stropodach wentylowany) krytym papą.
Przed kilku laty ściany budynku ocieplono. Pogrubienie ścian spowodowało konieczność wykonania okapu. Na podstawie dokumentacji technicznej wykonano przed trzema laty modernizację pokrycia dachowego. W jej ramach wykonano następujące prace:
- na całej połaci dachu zamontowano na papie krokwie (legary) o przekroju poprzecznym 8 × 10 cm, wystające poza lico ścian 70 cm. Odległość pomiędzy krokwiami (legarami) wynosi 80 cm,
- przestrzeń pomiędzy krokwiami (legarami) wypełniono wełną mineralną,
- do górnych krawędzi krokwi (legarów) przybito płytę OSB, którą pokryto membraną dachową PVC,
- na krawędziach okapu zamontowano rynny. Powierzchnię połączenia ściany i spodu okapu wykończono podsufitką.
Stan pokrycia dachowego
Ekspertyzie poddano dach płaski pokryty membraną dachową PVC. Na powierzchni dachu znajdowały się kominy wentylacyjne oraz dymowe (fot. 1). Trzony obu typów kominów zostały wymurowane z cegły ceramicznej i otynkowane tynkiem cementowym. Trzony miały nierówną powierzchnię, tynk w wielu miejscach był skorodowany abiotycznie, wykazywał ubytki, nieszczelności, pęknięcia (fot. 2, 3). Czapki kominowe były wykonane niestarannie, beton nosił ślady częściowej korozji abiotycznej, zaprawa w przewodach kominowych była częściowo wypłukana (fot. 4).
Fot. 2. Pęknięcia tynku na powierzchni trzonu kominowego
Fot. 3. Ubytki tynku, nierówna powierzchnia tynku trzonu kominowego
Fot. 4. Korozja abiotyczna betonu czapek kominowych, wypłukane spoiny w przewodach kominowych
Obróbki kominów zostały wykonane z membrany dachowej. Membrana była zamocowana do powierzchni trzonów kominowych niezgodnie z instrukcją producenta, połączenie było nieszczelne. Próba jego uszczelnienia preparatem uszczelniającym była nieskuteczna, zaprawa po krótkim czasie uległa wykruszeniu (fot. 5).
Fot. 5. Uszczelnianie połączenia z trzonem komina za pomocą zaprawy cementowej
Na połaci membrana została ułożona nieprawidłowo – występowały miejsca niedogrzane (prześwity w łączonych elementach membrany) (fot. 6, 7). Nieszczelności te umożliwiły wodzie opadowej penetrację warstw pod hydroizolacją i w konsekwencji zawilgocanie wełny mineralnej.
Fot. 6. Prawy narożnik miejsce niedogrzane – brak szczelności połączenia membrany
Fot. 7. Widoczny brak szczelności połączeń membrany
W podłożu znajdowała się duża ilość wody. Po przyciśnięciu podłoża butem, membrana łącznie z płytą OSB uginała się, a w powstałym zagłębieniu pojawiała się woda wydostająca się przez nieszczelności membrany (fot. 8).
Fot. 8. Po dociśnięciu pokrycia w zagłębieniu pojawia się woda wypływająca z podłoża
W celu określenia stanu podłoża dokonano odkrywek. Po otwarciu dachu okazało się, że płyta OSB i krokwie (legary) zostały całkowicie zniszczone (porażenie biologiczne) (fot. 9).
Fot. 9. Kawałki krokwi (legara) pobrane z odkrywki. Porażenia grzybem domowym prawdziwym (Serpula lacrimans)
Na dachu nie zamontowano kominków wentylacyjnych. Zamontowano je dopiero po czasie. W miejscach, gdzie membrana została wycięta, płyta OSB była nasiąknięta wodą i spęczniała (fot. 10, 11).
Fot. 10. Odkryte podczas montażu kominków fragmenty zawilgoconej i spęczniałej płyty OSB
Fot. 11. Odkryty podczas montażu kominków fragment pokrycia dachowego – widoczny ubytek płyty OSB
Identyfikacja porażeń biologicznych
Identyfikacji porażenia biologicznego dokonano w sposób makroskopowy. Przebarwienia drewna oraz charakterystyczne pryzmatyczne pęknięcia jednoznacznie wskazywały, że przyczyną porażenia jest grzyb domowy prawdziwy (Serpula lacrimans).
Dodatkowe informacje dotyczące warunków wykonywania izolacji dachu
Od projektanta uzyskano następujące informacje na temat wykonywania izolacji dachu:
- roboty wykonywano w listopadzie i grudniu, przy dużej ilości opadów, dużej wilgotności zewnętrznej i niskich temperaturach,
- gotowe fragmenty dachu przykrywano folią, którą później zabudowano, traktując ją jako paroizolację,
- do robot użyto zawilgoconych materiałów niższej jakości niż zakładał projekt (płyty OSB, krawędziaki),
- wykonawca nie wykonał projektowanego remontu kominów,
- na dachu wbrew projektowi nie zostały zastosowane kominki wentylacyjne.
Wnioski
- Prace modernizacyjne zostały wykonane na podstawie dokumentacji projektowej opracowanej przez projektanta. Projektant zwrócił uwagę, że mimo gotowego projektu i jego zaleceń nie wykonano remontu kominów.
- Przyjęte rozwiązanie z zastosowaniem ocieplenia wełną mineralną połaci dachowej od zewnątrz przy stropodachu wentylowanym z punktu widzenia fizyki budowli jest pozbawione sensu. Praktykowane jest ocieplenia dolnego stropu stropodachu wentylacyjnego.
- Na podstawie dostarczonego przez zleceniodawcę rzutu dachu z zaznaczonymi miejscami odklejania się membrany od powierzchni trzonów kominowych i miejscami zapadania się płyty OSB ustalono:
- zapadnięcia płyty OSB występują w pobliżu kominów,
- tylko w jednym przypadku miejsce zapadania się płyty OSB pokrywa się z miejscem odklejania się membrany.
- Bezpośrednim powodem zniszczenia przez korozję biologiczną płyty OSB oraz krokwi (legarów) drewnianych jest zawilgocenie podłoża.
- Pokrycie dachowe zostało wykonane niezgodnie z instrukcją wykonawcy oraz warunkami technicznymi i wiedzą. Nie zamontowano kominków wentylacyjnych.
- Wbudowanie zawilgoconych materiałów jest poważnym błędem wykonawczym.
- Odkryte podczas montażu kominków fragmenty zawilgoconej i spęczniałej płyty OSB świadczą o dużym zawilgoceniu podłoża oraz długim okresie działania wilgoci na płytę OSB.
- Montaż kominków wentylacyjnych może spowodować obniżenie wilgotności podłoża, lecz nie zmieni struktury uszkodzonych przez wilgoć płyt OSB i legarów.
- Porażone przez grzyb domowy prawdziwy (Serpula lacrimans) elementy należy niezwłocznie usunąć i zneutralizować po dokonaniu odkrywek z udziałem mykologa.
- Z uwagi na szybkość rozprzestrzeniania się porażenia przez grzyb domowy prawdziwy, remont dachu należałoby rozpocząć niezwłocznie, w miesiącach wiosenno–letnich.
- Przy planowaniu robót remontowych należy wziąć pod uwagę fakt, że producent membrany zamierza wycofać się z produkcji membran.
Literatura
1. Jerzy Karyś, Jerzy Ważny: „Ochrona budynków przed korozją biologiczną”, Arkady 2001
2. Bronisław Zyska: „Zagrożenia biologiczne w budynków”, Arkady 1999
3. Z. Stramski: „Uwagi dotyczące do sporządzania orzeczeń mykologiczno-budowlanych”, Wyd. PSMB Wrocław 1980
4. Jerzy Ważny: „Oznaczanie grzybów domowych. Przewodnik”, Arkady 1963
5. „Warunki Techniczne wykonania i odbioru robót budowlano montażowych”, Arkady 1989
6. Rozporządzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 02.75.690 z 15 czerwca 2002 r.) z późniejszymi zmianami.
inż. Jacek Włodarczyk
