W artykule przedstawiono opis uciążliwości eksploatacyjnych związanych z niewłaściwym wykonaniem pokrycia z dachówki ceramicznej i związanych z jego realizacją pozostałych prac dekarskich w poziomie przekrycia budynku. Przeanalizowano wpływ zastosowanych rozwiązań wykonawczych na zakres występujących problemów, związanych z użytkowaniem dachu. Zaproponowano koncepcje rozwiązań mających za zadanie usunięcie uciążliwości eksploatacyjnych.
b)
Rys. 1. Brak poprawności montażu dachówek: a) wielokrawędziowe wycięcie dachówki, b) brak ciągłości obróbki blacharskiej w obszarze węzła kosz – okap
Informacje ogólne
Dach zaprojektowany został jako dach drewniany stromy typu ciesielskiego. Połać dachu głównego zaprojektowana została jako dach typu płatwiowo-kleszczowy, płaszczyzny boczne zaprojektowano jako dachy krokwiowe kształtujące płaszczyzny mansard połaci dachowej. W obszarze płaszczyzn dachu głównego zaprojektowane zostały również lukarny. Dokumentacja projektowa przewidywała wykonanie konstrukcji dachu z drewna klasy C30 (w przybliżeniu odpowiadającej dawnej klasie K27) z zastosowaniem łączników mechanicznych do wykonania połączeń węzłowych. Pokrycie dachowe zaprojektowane zostało z dachówki ceramicznej.
Błędy wykonawcze pokrycia dachu
W czasie przeprowadzonych wizji lokalnych stwierdzono, że stan techniczny konstrukcji drewnianej więźby dachowej nie wzbudza jakichkolwiek zastrzeżeń. Nie zaobserwowano budzącego niepokój ponadnormatywnego ugięcia elementów drewnianych, nie występowała również deformacja węzłów konstrukcyjnych. Ze względu na zakres usterek zarówno pokrycia dachowego, jak również związanych z nim elementów blacharsko–dekarskich, opis przedmiotowych usterek podzielony został na kilkanaście grup. W niniejszej części artykułu scharakteryzowano 13 grup usterek. Pozostałe usterki przedstawione zostaną w kolejnych wydaniach.
Mocowanie dachówek oraz obróbki blacharskie
W czasie przeprowadzonej wizji lokalnej stwierdzono lokalne pęknięcia dachówek: na płaszczyznach prostych połaci dachowych, uszkodzenia gąsiorów dachowych, jak również pęknięcia trójników. Wzdłuż koszy połaci dachowej występowały dachówki docinane o zróżnicowanym rozmiarze, m.in. o długości dochodzącej do ¼ długości dachówki podstawowej. Te elementy docinane nie były mocowane do łat drewnianych, a jedynie na nich zaczepione, wskutek czego możliwe było ich przemieszczanie się – w obszarze koszy nie stwierdzono obecności spinek burzowych. Elementy indywidualnie dopasowane nie zostały przyklejone do dachówek pełnowymiarowych. Dachówki ułożone wokół trzonów kominowych również nie były zamocowane spinkami burzowymi. Część dachówek została dopasowana do obróbek blacharskich poprzez wycięcie ich fragmentów (rys. 1a). Na niektórych tak dopasowanych dachówkach widoczne były postępujące zarysowania.
Wzdłuż okapów dachówki ułożone zostały bez mocowania – nie zastosowano spinek burzowych. Bezpośrednio na blasze okapowej wykonana została listwa wentylacyjna, tzw. wróblówka, która w wielu miejscach była uszkodzona mechanicznie i miała powgniatane i pomiażdżone szczotki. Obróbki blacharskie wzdłuż węzłów okapowych wykonane zostały niestarannie – widoczne były mechaniczne uszkodzenia, wgniecenia, w miejscach połączenia arkuszy blachy widoczne były nieszczelności. Części czołowe blach okapowych były w wielu przypadkach niewłaściwe wyprofilowane i umożliwiały podciekanie wody do okapu zamiast odprowadzać ją do rynny (rys. 1b).
Uszczelnienia między dachówkami a obróbkami blacharskimi
Stwierdzono brak uszczelek z pianki poliuretanowej pod dachówkami wzdłuż koszy połaci dachowej (rys. 2). Uszczelki nie zostały również zamontowane wokół większości trzonów kominowych.
Rys. 2. Brak uszczelnienia z gąbki poliuretanowej, niewłaściwe wykonana obróbka blacharska kosza
Styk kalenic lukarn z połacią główną
Stwierdzono brak dostatecznego zabezpieczenia styku pomiędzy połacią bryły głównej dachu a lukarnami (rys. 3a). W miejscu zmiany płaszczyzny połaci dachowej brakowało zabezpieczającej obróbki blacharskiej zgodnej z kierunkiem spływu wody, co w przypadku jej spiętrzenia powodowało przedostawanie się wody pod pokrycie dachowe lukarn (rys. 3b). Ze względu na brak właściwego rozmierzenia gąsiorów dachowych w wielu przypadkach skrajne gąsiory były luźne i nie zamocowane, a jedynie przytrzymywane gąsiorami przedostatnimi.
a)
b)
Rys. 3. Brak szczelności w miejscu styku kalenic lukarn z połacią dachu głównego
Gąsiory na kalenicach i grzbietach
Zaobserwowano brak liniowości gąsiorów dachowych ułożonych wzdłuż kalenic dachu głównego oraz wzdłuż kalenic lukarn (rys. 4). Ze względu na niedokładność rozmierzenia w przypadku części kalenic lukarn, ostatnie gąsiory dachowe opierały się na dachówkach połaci dachu głównego, powodując ich zarysowania oraz uszkodzenia mechaniczne. W wielu przypadkach końce gąsiorów dachowych były nieprzymocowane, a montaż gąsiorów wykonany zostały jednostronnie przy pomocy oksydowanych wkrętów do drewna, stosowanych w technologii g-k.
Rys. 4. Brak liniowości oraz właściwego mocowania gąsiorów dachowych w kalenicach i krokwiach grzbietowych połaci dachowej
Taśma uszczelniająca pod gąsiorami
Ułożona pod gąsiorami dachowymi elastyczna wentylacyjna taśma uszczelniająca nie przylegała dokładnie do powierzchni dachówek (rys. 5a). Sytuacja taka występowała na całej długości kalenic dachu głównego. W sposób bardzo wyraźny brak przylegania taśmy widoczny był w miejscu krzyżowania się kalenic. Wielkość prześwitów pomiędzy taśmą a dachówkami dochodziła do ok. 2 cm. W widoku od góry wzdłuż części kalenic widoczny był niesymetryczny montaż taśmy uszczelniającej – z jednej strony taśma była zlicowana z krawędzią gąsiorów dachowych, natomiast z drugiej wystawała na ok. 4 cm (rys. 5b). Stwierdzono również, że na części połaci dachowych dachówki rozsunęły się na zamkach – wzdłuż linii spływu wody dachówki nie przylegały do siebie (rys. 5c). Jednocześnie część dachówek była oparta na łatach drewnianych, które zostały zamocowane w rozstawach większych niż zalecane dla dachówki, z której wykonano pokrycie.
a)
b)
c)
Rys. 5. Niepoprawny montaż elastycznej, wentylacyjnej taśmy uszczelniającej pod gąsiorami dachowym: niedokładność montażu wzdłuż krokwi grzbietowej (a), kalenicowej (b) oraz rozsunięcie dachówek na połaci dachowej (c)
Taśma uszczelniająca na wieżach
Uszczelnienie krawędzi zwieńczenia wieży dachowej (elementy bryły dachu) z bituminizowanej taśmy uszczelniającej zrealizowane zostało w sposób bardzo niestaranny – taśma nie przylegała zarówno do przekrycia wykonanego z blachy, jak również do gąsiorów dachowych (rys. 6a). Fragmenty obróbek blacharskich wyprowadzone na płaszczyznę połaci dachowej nie przylegały do dachówek i sprężynując podrywały wykonane zakładkowo uszczelnienie z bituminizowanej taśmy uszczelniającej (rys. 6b).
a)
b)
Rys. 6. Niepoprawny montaż bituminizowanej taśmy uszczelniającej w elementach narożnych wież dachowych
Ułożenie dachówek
Stwierdzono lokalny brak liniowości ułożenia dachówek, zarówno w płaszczyźnie poziomej, jak i pionowej. Zmierzona maksymalna odchyłka pozioma linii ułożenia dachówek wynosiła ok. 8 cm (rys. 7a), natomiast odchyłka pionowa linii ułożenia dachówek wynosiła ok. 6 cm (rys. 7b). Deformacja linii pionowej ułożenia dachówek koncentrowała się w obszarze strefy okapowej. Odchyłka od pionu w obszarze trzonów kominowych wynosiła ok. 5 cm.
a)
b)
Rys. 7. Brak liniowości ułożenia dachówek: a) poziomego, b) pionowego
Dachówki przy kominach
Dachówki w obszarze części trzonów kominowych dachówki opierają się na ułożonych ukośnie fragmentach listew drewnianych (rys. 8). Sytuacja ta dotyczyła przede wszystkim dachówek, które zostały dopasowane do obróbek blacharskich poprzez ich lokalne podcięcie.
Rys. 8. Błędny sposób ułożenia dachówki w obszarze trzonu kominowego
Elementy komunikacji dachowej
Ławy kominiarskie stanowiące element komunikacji dachowej zostały zamocowane bez zachowania liniowości. Poszczególne odcinki ław kominiarskich nie były ze sobą połączone, a podczas chodzenia po ławach występowało zjawisko ich klawiszowania (rys. 9). Podnoszenie się uchwytów mocujących ławy kominiarskie powodowało też niszczeie pokrycia w miejscu mocowania ław kominiarskich – część dachówek w miejscu mocowań była spękana i uszkodzona mechanicznie wskutek ich podrywania w czasie klawiszowania.
a)
b)
Rys. 9. Błędne mocowanie (a) oraz wadliwe rozmieszczenia podpór (b) na połaci dachowej elementów komunikacji dachowej
Płotki przeciwśniegowe
Płotki przeciwśniegowe w obszarze węzłów okapowych połaci dachowych zostały zamocowane za pomocą systemowych uchwytów stalowych, przykręcanych wkrętami do drewna do łat drewnianych. W większości przypadków rozstaw uchwytów przytrzymujących płotki przeciwśniegowe przyjęto co cztery szerokości dachówki. W obszarze koszów połaci dachowej widoczne były przewieszenia płotków poza uchwyty – zakres wysunięcia wspornikowego wynosił do trzech szerokości dachówek (rys. 10).
Rys. 10. Błędny sposób montażu płotków przeciwśniegowych w obszarze kosza dachowego
Obróbki blacharskie ponad połacią
Część obróbek blacharskich wykonanych wzdłuż fragmentów budynku wyprowadzonych powyżej połaci dachowej wykazywała deformacje – obróbki odstawały od ściany, brak było wyraźnego wcięcia w styropian stanowiący ocieplenie murów. Obróbki były wykonane fragmentarycznie z odcinków blach – na długości widoczne było sztukowanie blach o długości mniejszej niż długości handlowe arkuszy (rys. 11).
a)
b)
Rys. 11: Błędny sposób montażu obróbek blacharskich w obszarze części trzonów kominowych wyprowadzonych ponad połać dachową
Kolorystyka blacharki
Obróbki blacharskie wykonane zostały z arkuszy blachy o zróżnicowanym kolorze (rys. 12).
Rys. 12. Zróżnicowana kolorystyka elementów orynnowania
Lokalizacja sztucerów rur spustowych
Niektóre połączenia rur spustowych zostały wykonane z zastosowaniem wielokrotnego zakrzywienia rur spustowych kolanami (rys. 13).
Rys. 13. Błędna lokalizacja części sztucerów rur spustowych na elewacjach budynku
Propozycje usunięcia usterek zostaną podane w cz. 2 w kolejnym wydaniu miesięcznika.
Literatura:
[1] Praca zbiorowa: Trwałość i skuteczność napraw obiektów budowlanych, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław, 2007.
[2] Substyk M.: Utrzymanie i kontrola okresowa obiektów budowlanych. Wydawnictwo ODDK, Warszawa, 2012.
[3] Schunck E., Barthel R., Kießl K.: Atlas dachów – dachy spadziste. Wydawnictwo MDM sp. z o.o., Warszawa, 2005.
[4] Markiewicz P.: Detale projektowe dla architektów. Wydawnictwo Archiplus, Warszawa, 2009.
[5] Beinhauer P.: Katalog standardowych rozwiązań projektowych detali dla projektów budowlanych. Państwowe Wydawnictwo Techniczne, Warszawa, 2010.
[6] Rokiel M.: Renowacje obiektów budowlanych. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót. Wydawnictwo Medium, Warszawa, 2014.
dr hab. inż. Maciej Niedostatkiewicz
Politechnika Gdańska
Wydział Inżynierii Lądowej
i Środowiska
Katedra Budownictwa i Inżynierii Materiałowej
Pracownia Projektowo-Inżynierska Maciej Niedostatkiewicz
