Przyczyny przecieków przez strop garażu. Ekspertyza

Fot. 1. Ukształtowanie tarasów wewnętrznych

W celu umożliwienia wykonania niniejszego opracowania zamawiający udostępnił autorowi część dokumentacji budowlanej oraz projektu wykonawczego oraz umożliwił przeprowadzenie oględzin obiektu w towarzystwie swoich przedstawicieli.

W opracowaniu wykorzystano atesty i aprobaty techniczne oraz informacje techniczne producentów i dostawców zastosowanych materiałów.

Założenia techniczno-projektowe
Autor projektu architektonicznego podaje, że taras wewnętrzny zaprojektowany jest w sposób umożliwiający jego odwodnienie z całego obszaru.

Według opisu w projekcie wykonawczym hydroizolacja (izolacja przeciwwodna) o grubości 12 mm jest zaplanowana z folii EPDM 1.2 i powinna być układana na styropianie w sposób szczelny z zakładkami oraz wywinięciem w połączeniu ze ścianą budynku.

Bardzo istotny jest fakt swobodnej możliwości podciekania wody pod izolację z folii EPDM w przypadku jej jakiejkolwiek nieszczelności.

Z tego względu należy stosować wykonywanie prób szczelności przez zalewanie wykonanej izolacji wodą po jej wykonaniu oraz przed wykonywanie dalszych robót.

Uwaga autora:
Folia EPDM jest produkowana w wielu grubościach, również 1,2 mm. Ta właśnie grubość jest przez producenta zalecana do wykonania izolacji przeciwwodnej dachów. Podana w opisie technicznym grubość 12 mm może być błędem literowym.

W części rysunkowej (przekroje) podano, iż hydroizolacja o grubości 15 mm układana jest bezpośrednio na stropie żelbetowym.

Uwaga autora:
Brak wyjaśnienia lub technicznego uzasadnienia dla podanej na rysunku przekroju grubości hydroizolacji jako 15 mm. Nie znana mi jest izolacja przeciwwodna o tej grubości, poza wielowarstwowym pokryciem z papy bitumicznej. Ponadto według zaleceń producenta, izolacje z folii EPDM wykładane są zasadniczo na podłożach z warstwy izolacji termicznej.

Nad hydroizolacją została zaprojektowana warstwa drenująca o grubości 50 mm z keramzytu. Opis w projekcie wykonawczym jest zgodny z opisem na rysunkach.

Odwodnienie ogródków lokatorskich oraz zielonego placu rekreacyjnego zaprojektowano do wpustów odwadniających rozmieszczonych w ścieżkach. Jako odwodnienie ścieżek przewidziano odwodnienie liniowe wpięte do wpustów odwadniających. Ustawienie wpustów odwadniających zaplanowano jak na rysunku A-R2.

Uwaga autora:
Zamawiający opinię nie udostępnił podanego powyżej rysunku.

Ocena przyjętych założeń techniczno-projektowych
Ocenę opracowano na podstawie:

• udostępnionych danych projektowych, opisów technicznych zastosowanych produktów,
• stanu stwierdzonego podczas oględzin wykonanego obiektu,
• informacji uzyskanych od przedstawicieli zamawiającego,
• wiedzy technicznej i doświadczenia zawodowego autora niniejszej opinii.

Izolacja przeciwwodna – hydroizolacja
Materiał, z którego zaprojektowano hydroizolację (Hertalan EPDM), posiadał ważną aprobatę techniczną AT-15-2844/2002.

Folie z EPDM charakteryzują się dużą wytrzymałością w czasie i odpornością na odkształcenia termiczne. Zachowują one elastyczność i wytrzymałość w przedziale temperatur od –50°C do +150°C. Są odporne na wpływy atmosferyczne oraz promieniowanie ultrafioletowe, jak również penetrację korzeni. Nie należy ich stosować w miejscach narażonych na działanie benzyny, olejów, rozpuszczalników organicznych i substancji bitumicznych. Atest ITB dopuszcza jednak kontakt ze starymi podłożami bitumicznymi.

Pokrycia z folii EPDM wykonuje się w systemie balastowym/dociskowym przez warstwy nadbudowy lub mocowane mechanicznie w miejscach styków przez wkręty, które to styki są następnie doszczelniane zgodnie z wytycznymi producenta systemu.

Folie z EPDM są bezspornie odpowiednim materiałem do wykonywania izolacji przeciwwodnych powierzchni dachowych.

Według aprobaty systemu, do wykonywania pokryć dachowych należy stosować dostarczany przez producenta lub dystrybutora systemowy zestaw wyrobów uzupełniających. Według informacji handlowej jedynego polskiego dystrybutora materiału, w chwili wykonywania ekspertyzy zestaw obejmował 22 pozycje katalogowe. Aprobata techniczna zaleca wykonywanie pokryć dachowych z EPDM przez firmy wyspecjalizowane w zakresie tego rodzaju prac, a nawet posiadające autoryzację producenta lub dystrybutora systemu.

Według uzyskanych telefonicznie zapewnień producenta oraz polskiego dystrybutora, zapewniali oni: doradztwo techniczne dotyczące rozwiązania szczegółów oraz prezentacje i szkolenia dla projektantów i wykonawców.

Według oświadczenia zamawiającego, szkolenie takie miało miejsce na budowie podczas rozpoczęcia wykonywania prac izolacyjnych. Regułą jest sporządzanie protokołu z podaniem zakresu szkolenia wraz z pisemnym potwierdzeniem tegoż przez przeszkolone osoby. Protokół taki nie został mi dotychczas przedłożony.

Izolacje z folii EPDM są złożonym/wieloskładnikowym systemem pokryć dachowych. Wymagają również fachowego zaprojektowania szczegółów i ich wykonania oraz stawiają wysokie wymagania wobec wykonawcy. Wykonane pokrycia powinny być natychmiast po realizacji zabezpieczone przed możliwością ich mechanicznego uszkodzenia. Dlatego niezależnie od jednorazowego przeszkolenia, w interesie inwestora, projektanta, nadzoru oraz wykonawcy, doradcy techniczni producenta powinni na bieżąco kontrolować poprawność rozwiązań systemowych oraz jakość ich wykonania.

Przyjęte rozwiązania architektoniczne ukształtowania tarasu wewnętrznego nad garażem znacznie dzielą powierzchnię zabudowy. Powoduje to powstanie wielu załamań i przerw w planowanej izolacji przeciwwodnej. Każde takie miejsce stanowi automatycznie zagrożenie wystąpienia nieszczelności i przeciekania wody pod powłoki izolacyjne.

Takie rozczłonkowanie powierzchni utrudnia też możliwość dokonania próby wodnej po wykonaniu izolacji. Ponadto utrudnia wykonanie i utrzymanie czasowych powłok ochronnych niezbędnych do czasu wykonania docelowych projektowanych warstw nadbudowy. Gotowe powłoki muszą być bezwzględnie chronione przed możliwością ich mechanicznego uszkodzenia. W tym wypadku planowane ułożenie na warstwie miękkiej izolacji termicznej sprzyja ewentualnej możliwości uszkodzenia przez jakikolwiek twardy przedmiot lub narzędzie, a nawet przez twarde okucia butów roboczych.

Miejsca pokazane na fot. 1 i 2 zostały wykonane zgodnie z rysunkiem nr A-RA2-1 zawartym w projekcie wykonawczym.

Fot. 2. Ukształtowanie tarasów wewnętrznych z przedzieleniami drogami wewnętrznymi

Uwaga autora:
Folie EPDM są bezspornie bardzo dobrym materiałem. Z uwagi na podane powyżej właściwości oraz wrażliwość na uszkodzenia w połączeniu z możliwym podciekaniem, zalecane są do stosowania na dachach płaskich lub zbiornikach wodnych oraz w miejscach z ograniczonymi możliwościami ich uszkodzenia mechanicznego.

Warstwa drenująca
Jako warstwę drenującą w projekcie wykonawczym przyjęto warstwę keramzytu o grubości 50 mm. Warstwa drenująca ma za zadanie zbierać i odprowadzać do wpustów odwadniających wodę, która nie została bezpośrednio z powierzchni odprowadzona do wpustów instalacji odwadniającej. W opisywanym przypadku woda przeciekła do warstw nadbudowy tarasu. Ponadto warstwa drenująca ma odprowadzać nadwyżki wody znajdującej się w poziomie nad tarasem tak, aby nie zalegała ona nadmiernie w gruncie.

Keramzyt jest dobrym materiałem termoizolacyjnym, może też służyć do wykonywania drenaży; jednocześnie znakomicie zatrzymuje wilgoć. Ale istnieją konkretne zalecenia dla stosowania keramzytu do drenażu:

• grubość warstwy nie powinna być mniejsza niż 8 cm,
• frakcja uziarnienia powinna wynosić 10–20 mm,
• rurę drenażową należy ułożyć na warstwie keramzytu ok. 10 cm, a następnie zasypywać warstwami ok. 30–50 cm.

Żadnego z tych zaleceń nie uwzględniono w opisie lub rysunku projektu wykonawczego. Grubość warstwy drenującej z keramzytu zaprojektowano jako 50 mm. Cytowany powyżej trzeci punkt zaleceń jednoznacznie sugeruje konieczność zaprojektowania warstwy drenażowej z keramzytu o grubości minimalnej 40 cm.

Szczegóły wykonawcze izolacji przeciwwodnych
Na rysunkach przekrojów zasygnalizowano graficznie warstwę izolacji przeciwwilgociowej. Schematyczne oznaczenia izolacji przeciwwodnej zostały jednak przedstawione technicznie niepoprawnie. Ta niepoprawność polega na braku zakończenia, dowiązania lub przeprowadzenia izolacji. Nawet jeżeli są to schematyczne oznaczenia, to powinny one być możliwie dokładne albo z wyraźnym odesłaniem do dalszych szczegółów wykonawczych. Na rysunkach przekrojów są nieciągłości projektowanych izolacji przeciwwodnych.

Takie wykonanie, zgodnie z projektem z przekroju (wobec braku dalszego detalu) prowadzi nieuchronnie do powstania możliwości przecieku wody przez tak wykonane izolacje przeciwwodne.

Z kolei rys. A-D9, detal D 9, wymusza konieczność postawienia ścianek żelbetowych na wykonanych uprzednio izolacjach przeciwwodnych. Jest to sprzeczne z wymaganiem bezwzględnej konieczności ochrony wykonanych już izolacji. Nawet w przypadku szczególnej staranności wykonawcy, takie rozwiązanie musi, ze względów technologicznych, prowadzić do uszkodzenia gotowej izolacji przeciwwodnej w czasie późniejszego wykonywania monolitycznych ścian żelbetowych o projektowanej wysokości 180 cm.

Szczegóły izolacji fundamentów są podane na rys. A-D14. Zawiera on nast. niewłaściwe lub błędne szczegóły wykonawcze:

• DV14 – zakończenie maty mocowanej do ściany fundamentowej poniżej poziomu gruntu. Zaprojektowano zakład z otwarciem „do góry”, z możliwością wnikania do styku spływającej w dół w gruncie wody opadowej. Może do tego dojść pomimo zaznaczonego uszczelnienia oraz listwy mocującej,
• DV15 – szczegóły wykończenia izolacji przy powierzchni gruntu. Zaprojektowany detal jest praktycznie technicznie nie do wykonania w monolitycznej ścianie żelbetowej: po pierwsze – masa betonowa spadająca z góry do szalunku zniszczy zaprojektowaną tak folię, po drugie – zaprojektowana warstwa masy wypełniająco-uszczelniającej rozpłynie się w zabudowywanym betonie. Dalsze błędy projektowe to: brak mechanicznej osłony zaprojektowanej folii powyżej poziomu terenu oraz zbyt niskie wykonanie zakończenia izolacji ponad poziom terenu.
• DV16 – szczegół instalacji na stropie tunelu.  Narożnik krawędzi płyty stropowej powinien być zaokrąglony lub przynajmniej załamany/sfazowany. Ostra krawędź zwiększa możliwość uszkodzenia każdej izolacji. w odróżnieniu do DV14 (zob. wyż.), zakład jest tu natomiast poprawnie zaprojektowany.
• DV17 – szczegół przejścia przewodu instalacyjnego. W miarę możliwości, w przejściach przez dachy lub stropy z możliwością naporu wody, należy zawsze stosować gotowe elementy z fabrycznie wbudowanym kołnierzem doszczelniającym. Zaproponowane w projekcie rozwiązanie z „doszczelnieniem” prawdopodobnie utraci swą funkcjonalność z upływem czasu oraz/lub pod wpływem różnic temperatur.

Ukształtowanie i odwodnienie terenu nad garażem
Jak podaje autor projektu w założeniach techniczno-projektowych, taras wewnętrzny zaprojektowany jest w sposób umożliwiający jego odwodnienie z całego obszaru.

Zarówno dokumentacja projektowa, jak również oględziny na miejscu, nie potwierdzają tego stwierdzenia. Zaprojektowane wpusty odwadniające (6 sztuk) znajdują się wyłącznie na drogach wewnętrznych.

Należy sprawdzić i potwierdzić ich dostateczny przekrój obliczeniowy dla umożliwienia odprowadzenia wody opadowej z powierzchni ok. 1800 m2. W przypadku gwałtownych opadów może zaistnieć konieczność odprowadzenia w krótkim czasie  opadów o łącznej objętości sięgającej ok. 100 m3. Tak gwałtowne opady zdarzają się coraz częściej.

Wykonane w tarasie wewnętrznym cztery wpusty punktowe (fot. 3) są moim zdaniem technicznie niepoprawne – mają bardzo ograniczoną powierzchnię oraz niekorzystną formę dla odbioru wody opadowej.

Fot. 3. Wpust punktowy z ograniczoną możliwością odbioru wody opadowej

Odwodnienia obszarów wewnątrz murków wewnętrznych są nieprawidłowe. Są usytuowane zbyt wysoko w stosunku do wpustów, woda poniżej może być tylko teoretycznie odprowadzona przez warstwę drenażową – też wadliwie zaprojektowaną. Nie sprawdzono poprawności wykonania obszaru rejonu przelewu. Konieczny jest tutaj sączek z materiału drenującego. Ponadto sączki mogą stać się w krótkim czasie niedrożne ze względu na brak kontroli i pielęgnacji. Brak jest ewentualnej możliwości oczyszczania w razie zamulenia – p. fot. 4.

Fot. 4. Nieprawidłowe/niedostateczne odwodnienie obszarów pomiędzy murkami wewnętrznymi

Według informacji uzyskanej od zamawiającego, obszary tarasów wewnętrznych należących do poszczególnych mieszkań na parterze były na skutek niedostatecznnego odprowadzenia wody opadowej tak nawodnione, iż ich użytkownicy zapadali się stojąc na terenie naziomu.

Fot. 5. Miejsce samowolnej zmiany zabudowy nad stropem garaży

Możliwe przyczyny przecieku wody do garażu
Nie można wykluczyć, że powodem przecieku wody do garażu może być niedostatecznie staranne wykonanie samej hydroizolacji z membrany EPDM.

Fot. 6. Odwodnienie przez posadzki

Moim zdaniem istotny wpływ na stwierdzone przecieki do garażu mają następujące czynniki:

• brak wyprowadzenia folii EPDM powyżej powierzchni terenu,
• brak w projekcie detalu poprawnego technicznie mocowania folii do podłoża (ścian w obszarze tarasów wewnętrznych),
• niepoprawnie zaprojektowany drenaż sprzyja zaleganiu wody opadowej w warstwach naziomu, doprowadzając do tworzenia się efektu wody naporowej. W połączeniu ze zbyt niskim wyprowadzeniem hydroizolacji do góry oraz nieprawidłowym mocowaniem jej zakończenia prowadzi to do podciekania wody pod warstwy izolacji oraz dalej do przeciekania przez strop garażu,
• brak bezpośredniego odprowadzenia wody opadowej z obszarów tarasu wewnętrznego wydzielonego murkami oraz brak projektu poprawnego odprowadzania pośredniego prowadzi do tworzenia się tutaj obszarów ze stojącą wodą naporową. W połączeniu ze zbyt niskim wyprowadzeniem hydroizolacji do góry oraz nieprawidłowym mocowaniem jej zakończenia prowadzi to do podciekania wody pod warstwy izolacji oraz dalej do przeciekania przez strop garażu.

• wykonanie przez inwestora samodzielnej zmiany zabudowy w obrębie tarasu wewnętrznego nad stropem garażu wymusiło ingerencję w wykonane już izolacje przeciwwodne. Z bardzo dużym prawdopodobieństwem mogło to doprowadzić do uszkodzenia wykonanej już izolacji. Miejsce to pokazano na fot. 5.
• wykonane wpusty odwodnieniowe w tarasie wewnętrznym wydają się być niewystarczające,
• według oświadczenia zamawiającego, odwodnienia z powierzchni garażu rurami d = 160 zmieniają się pod posadzkami garażu w rury d = 100. Jeżeli jest to prawda, to w rurach kanalizacyjnych musi dochodzić do powstawania znacznego ciśnienia, na które nie są przygotowane wykonane instalacje z rur kanalizacyjnych. Miejsce to pokazuje fot. 6. Według dalszych informacji uzyskanych od zamawiającego oraz na podstawie odręcznych zmian naniesionych na rysunku projektu odwodnienia garażu wnioskuję, że instalacja odwodnienia stropu nad garażem została zgodnie z zarządzeniem inwestora wpięta w instalację odwodnienia posadzek w garażu. Rozwiązanie takie musiało doprowadzić do przeciążenia tej instalacji i niemożności odprowadzenia napływającej masy wody podczas intensywnych opadów. Nadmiar wody musi wypływać przez studzienki wpustowe na posadzki garażu, powodując jego zalewanie. Według zamawiającego, dochodziło do tego wielokrotnie, praktycznie po każdym opadzie deszczu.
• zgodnie z projektem pod posadzką dolnej płyty garażu znajduje się hydroizolacja z papy bitumicznej. Takie rozwiązanie jest niepoprawne technicznie z następujących powodów:
  • w przypadku nieszczelności w warstwie z papy bardzo trudno jest ustalić miejsce uszkodzenia,
  • woda, która dostała się pod płytę górną, zostaje zatrzymana przez izolację. Masy wody zostają spiętrzone aż do wystąpienia przecieków nad powierzchnię płyty. Dopiero wtedy można stwierdzić nieszczelność, ale bez możliwości jej lokalizacji,
  • woda może swobodnie spływać pod płytą, po powierzchni izolacji z papy, aż do napotkania na swojej drodze przegrody powodującej jej zatrzymanie i w konsekwencji spiętrzanie. Przegrodą taką może być każda ściana posadowiona na izolacji lub też poniżej. Jeżeli takie ściany są pokryte farbą lub mają inne warstwy wykończeniowe, to następuje podciąganie wody do góry z destrukcją tych warstw wykończeniowych. Podczas oględzin garażu stwierdziłem znaczne uszkodzenia powierzchni tynków bezpośrednio nad posadzkami w obszarach klatek schodowych. Do takich uszkodzeń może dochodzić stale, po każdorazowym dostaniu się wody pod płytę górna posadzki w garażu. Zamknięta pod posadzką oraz nad izolacją woda ma bardzo ograniczoną możliwość odparowania, a zarazem jest łatwo podciągana przez warstwy tynku lub też materiał ścian, jeżeli jest on nasiąkliwy.

 

• Możliwe przyczyny przecieku wody do garażu podano powyżej.
• W przypadku folii z EPDM jedno tylko nieszczelne miejsce może doprowadzić do rozprzestrzeniania się wody opadowej pod folią na całej powierzchni stropu nad garażem oraz przeciekania wody dalej, do samego garażu. Ponadto nie zastosowano konsekwentnie przewidywanego w systemie sposobu mocowania membrany: dociskowego lub mechanicznego.
• Liczne dodatkowo wykonane od spodu stropu garażu punkty odwodnienia odprowadzają wodę spod izolacji przeciwwodnej. Prowadzi to do ograniczenia ilości możliwej do przesiąknięcia wody, lecz nie poprawia samej szczelności stropu nad garażem. Pokazano to na fot. 7.
• Przeprowadzone próby doszczelniania przez wciskanie żywic, w tym wypadku „przesuwają” tylko miejsce możliwego przecieku, nie gwarantując szczelności stropu nad garażem jako całości. Powyższy strop nie został zaprojektowany w systemie konstrukcji betonu nieprzepuszczalnego, czyli tzw. „białej wanny” wraz z odpowiednim zbrojeniem dla ograniczenia rozwarcia rys oraz stykami. Należy wykonać kompletnie nową i poprawną technicznie izolację przeciwwodną nad stropem garażu.
• Moim zdaniem stwierdzone i opisane w opinii rozbieżności lub niezgodności projektowe wskazują jednoznacznie na zmiany dokonywane w trakcie realizacji. Zmiany te nie zostały uwzględnione w projekcie wykonawczym oraz nie zostały przekazane dalej przez inwestora do realizacji.

dr inż. Jan Czupajłło
Rzeczoznawca budowlanyo specjalności
kontrukcyjno-budowlanej obejmującej
wykonawstwo w zakresie budynków
niskich i średniowysokich z obiektami
towarzyszącymi